Yayınlarımız

TEK KİŞİLİK ANONİM ŞİRKETLERDE GENEL KURUL

Bu araştırmada 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden sonra kurulmuş olan tek kişilik şirket olarak kurulmuş veya çok ortaklı şirketlerin tek ortaklı şirkete dönüşümü sonucunda her yıl yapılma zorunluluğu bulunan genel kurul toplantısının yapılması ve alınan kararların geçerliliği irdelenmiştir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda tek pay sahipli anonim şirketlerin genel kurul toplantılarına ilişkin özel bir düzenlemeye yer verilmediğinden, kanunda yer alan genel kurula ilişkin hükümler, kural olarak, tek ortaklı şirketler hakkında da geçerli kabul edilecektir. Ancak, tek kişilik şirketin yapısı gereği genel kurula dair bazı hususlar, tek kişilik şirketlerde farklı uygulanabilecektir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 408. maddesinin 2. fıkrasında genel kurulun devir ve terk edemeyeceği yetkiler belirtilmiş ve 408/3. maddesinde “Tek pay sahipli anonim şirketlerde bu pay sahibinin genel kurulun tüm yetkilerine sahip olduğu, tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmalarının şart olduğu” hükme bağlanmıştır.

Tek ortaklı anonim şirkette pay sahibi aynı zamanda tek yönetim kurulu üyesi olması durumunda, kanunun ilgili maddelerinde belirtilen genel kurulun devir ve terk edemeyeceği yetkileri ancak genel kurul toplantısı yapmak suretiyle kullanabilecektir. Genel kurul toplantısının nerede yapılacağı hususu ise 409. maddenin 3. fıkrasında, “Aksine esas sözleşmede hüküm bulunmadığı takdirde genel kurul, şirket merkezinin bulunduğu yerde toplanır” şeklinde hükme bağlanmıştır. Bu durumda, esas sözleşmede belirtilmesi suretiyle yurt içinde veya yurtdışında herhangi bir yerde de genel kurul toplantısı yapılabilecektir. Genel kurul toplantısına ilişkin çağrının ne şekilde yapılacağı kanunun 410 ila 416. maddelerinde düzenlenmiştir. Kanunun 416. maddesinde “Bütün payların sahipleri veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, genel kurula katılmaya ve genel kurul toplantılarının yapılmasına ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla, çağrıya ilişkin usule uyulmaksızın, genel kurul olarak toplanabilir ve bu toplantı nisabı var olduğu sürece karar alabilirler” denilmektedir. Bu durumda, tek ortaklı anonim şirketlerde genel kurulun artık çağrısız toplanacağı anlamı ortaya çıkmaktadır. Kanunun 422. ve yönetmeliğin 26. Maddesinde tutanağın ne şekilde düzenleneceği hükme bağlanmıştır. Bu durumda, tutanağın iki nüshasının da Bakanlık Temsilcisi ve tek pay sahibi tarafından imzalanması gerekecektir. Tek ortaklı şirkette pay sahibi aynı zamanda yönetim kurulu üyesi ise ibraya gerek kalmayacaktır. Ancak, pay sahibi olmayan birisi yönetim kurulu üyeliğine seçilmişse ibraya gerek vardır.

6102 s. TTK md 420 hükmüne uygun bir toplantı başkanı seçilerek, ana sözleşmede gerekli değişikler yapılıp, yönetim kurulu üye sayısı bire indirildikten sonra, aynı genel kurul toplantısında yönetim kurulu üyesi de seçilmiştir. Yönetim kurulu tek bir üyeden oluştuğundan, temsil yetkisi hiçbir şekilde sınırlanmamalı, en geniş yasal temsil yetkisine sahip olmalıdır. Yeni TTK 359’uncu maddesi ile yönetim kurulu üyeliği için hissedar olma şartını aramadığı gibi, tüzel kişilerin de yönetim kurulu üyeliğine seçilmelerine olanak sağlamıştır. Bunun faydası ise, yönetim kurulu üyeliğine seçilen tüzel kişinin, yönetim kurulu üyesi olarak atayacağı gerçek kişiyi, dilediği zaman, bir genel kurul kararına gerek olmaksızın değiştirebilmesidir. Tek şartı, bu değişikliğin ticaret siciline tescil ve ilanıdır. Yeni Türk Ticaret Kanunu, birçok yenilik getirmiş ve birçok hususu değiştirmiştir. Bu kolaylıklardan bazıları, bir anonim şirketin bütün hisselerinin tek bir kişinin elinde toplanabilmesi, böylece -kural olarak Bakanlık temsilcisinin dahi bulunmadığı tek ortaklı genel kurul toplantılarının mümkün olması, yönetim kurulunun tek üyeli olabilmesi, yönetim kuruluna tüzel kişilerin seçilebilmesi ve yönetim kurulu tüzel kişinin atadığı temsilcisini dilediği zaman değiştirebilmesidir. Bu çalışmada, TTK hükümleri çerçevesinde tek kişilik anonim şirketlerde genel kurulun yapılmasına ilişkin usul ve esaslar tüm yönleriyle incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

I.TEK KİŞİLİK ANONİM ŞİRKET

Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununda  (ETTK) anonim şirketlerin asgari beş kişi tarafından kurulabilme şartı, 6102 s. TTK’da terk edilmiş ve kurucular için asgari bir sayı öngörülmemiştir. Böylece tek kişilik anonim şirketin kurulmasına ve bu şirketlerin tek ortak ile devam etmesine izin verilmiştir. Tek ortaklı bir şirkette bu ortak bir gerçek kişi olabileceği gibi, bir tüzel kişi de (özel hukuk veya kamu tüzel kişisi) olabilir. Ancak şirket, tek ortaklı olarak kurulmuş olsa dahi, binlerce personele, yaygın bir örgüte ve kalabalık bir yönetim kuruluna sahip olabilir. Tek kişi ortaklığı yeni bir şirket türü olmayıp farklılıklara rağmen bir limited ya da anonim şirket şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Tek kişilik anonim şirket bir tür değil, bu şirketlerin bir “sınıf”ıdır. Söz konusu durum, şirketin bir sınıfa girmesi ve gereğinde çıkması konumu olduğundan giriş ve çıkış (sınıf değişikliği) tescil ve ilanla yapılır; bu halde tür değişikliğine ilişkin hükümler uygulanmaz. Öte yandan, tek kişilik şirkette pay sahibi, bütün malvarlığıyla değil, sadece taahhüt etmiş olduğu sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. Şirket alacaklılarına karşı ise çok ortaklı şirketlerde olduğu gibi tek ortağın bir sorumluluğu bulunmamaktadır.

Tek pay sahipli bir anonim şirket, binlerce personele, yaygın bir örgüte ve kalabalık bir yönetim kuruluna sahip olabilir. Tek pay sahipli bir anonim şirkette bu pay sahibi bir gerçek kişi olabileceği gibi, bir tüzel kişi, binlerce pay sahibi bulunan, pay senetleri borsada işlem gören bir anonim şirket veya başka bir sermaye şirketi de olabilir. Böylece tek kişi ortaklığının küçük ve orta ölçekli işletme için öngörülmüş olma niteliği zayıflamakta hatta bazı örnekler bakımından bu tamamen ortadan kalkmaktadır.

Türk hukuku ve uygulaması bakımından, büyük işletmelerin, büyük cirolu ve tesisli şirketlerin tek ortaklı olmalarına da bir engel bulunmadığı, YTK’nın hem tek paysahipli anonim hem de tek ortaklı limited şirkete imkan tanımasının sebebinin, somut olay gerçeğine uygun olarak ihtiyaçları karşılayabilmek düşüncesi olduğu, hukuk politikası bakımından bunun dikkate alınması gerektiği; sadece limited şirkete yer veren bir ülkenin, halka açılma, tahvil ve diğer borçlanma senetlerini çıkarma, şarta bağlı sermaye artırımı sisteminden yararlanma ve kayıtlı sermaye sistemini kabul etme istekleri karşısında yetersiz kalacağı; bu imkanın sadece limited şirkete açılmasını önerenlerin ileri sürdükleri bir gerekçe bulunmadığı belirtilmiştir. Tek kişi anonim ortaklığının kabulünün diğer bir gerekçesi olarak, anonim şirketlerin piyasada limited şirketlerden daha çok itibar görmesi, daha ciddi ve daha yetkin bir iş hayatı aktörü olması gösterilmiştir.

        Tek kişilik anonim şirketler, TTK’da öngörülen prosedürü yerine getirmek suretiyle veya ortak sayısının bire düşmesi ya da birleşme-bölünme yöntemiyle kurulabilir. Bu şirketler için asgari sermaye tutarı, diğer anonim şirketlerde olduğu gibi ellibin TL’dir. Anonim şirketin tek kurucusunun bulunması asgari sermayede herhangi bir değişikliğine neden olmaz. Diğer taraftan, çok ortaklı bir anonim şirkette pay sahibi sayısı bire düşerse durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil  ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması halinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi halde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur. Ayrıca şirket, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap edemez; ettiremez (TTK md. 338/II-III).

        TTK’da, tek kişilik şirket başlığı altında özel bir bölüm oluşturulmamış, tek kişilik anonim şirketlerin kuruluşuna ve bu şirketlerin faaliyetlerine ilişkin ayrı bir düzenleme yapılmamıştır. Dolayısıyla, çok ortaklı şirketlere uygulanan Kanun hükümleri, tek kişilik anonim şirketler için de geçerli olacaktır. Bu kapsamda, TTK’nın anonim şirketlerin kuruluş, yönetim kurulu/müdürler, denetleme, genel kurul, esas sözleşme değişikliği, ortakların hakları ve borçları, menkul kıymetler, kar, kazanç ve tasfiye payı, finansal tablolar, yedek akçeler, sona erme ve tasfiye ile hukuki ve cezai sorumluluğa ilişkin hükümleri tek kişilik şirketler hakkında da uygulanacaktır.

        Öte yandan, şirket tek pay sahibi tarafından sözleşmenin yapılması sırasında ister temsil edilsin ister edilmesin, tek pay sahipli anonim şirketlerde, bu pay sahibi ile şirket arasındaki sözleşmenin geçerli olması sözleşmenin yazılı şekilde yapılmasına bağlıdır. Bu şart piyasa şartlarına göre günlük, önemsiz ve sıradan işlemlere ilişkin sözleşmelerde uygulanmayacaktır (TTK md. 371/VI). İfade edelim ki, anonim şirketin tek kişilik olması, halka açılmasına engel teşkil etmeyecektir.

A) Tek Kişilik Anonim Şirketin Organları

4721 s. Türk Medeni Kanun’un 50. Maddesi anlamında organ, tüzel kişinin ayrılmaz bir parçası olup onun iradesini açıklayan ve uygulayan kurullar ve kişilerdir. Bunlar organ sıfatını ya kanundan ya da tüzükten alırlar veya bu konumlarını fiilen elde ettikleri için böyle kabul olunurlar. Organlar tüzel kişileri sadece işlemleriyle değil, aynı zamanda fiilleriyle de borç altına sokarlar. Organın iradesi tüzel kişinin iradesi olduğu için, organlar tüzel kişi adına ve/veya hesabına işlem yapanlardan farklıdır.

Yukarıdaki organ tanımından hareketle geniş ve dar anlamda organ ayrımı da yapılabilir. Geniş anlamda organ bir tüzel kişinin yönetim, gözetim ve denetim işlevleri bağlamında çalışan kurullardır. Örneğin, yönetim kurulu, genel kurul, gözetim kurulu ve denetim kurulu gibi. Dar anlamda organ ise, tüzel kişinin iradesini meydana getirip yürüten kişidir; bu kişinin iradesi tüzel kişinin iradesidir. Organ-kişi diye adlandırabileceğimiz yönetim kurulu üyesi, müdürler, karar alıp uygulayan yöneticiler ile ticari mümessil gibi kişiler bu kategoriye girer.

Geniş anlamda organ kavramı tek kişilik anonim ortaklıklarda tek pay sahibinin  sorumluluğuna yeni boyutlar ekleyebilir. Tek pay sahibi kanuni veya ihtiyari organ olmasa bile, zarara sebebiyet verebilecek veya önleyebilecek konumda ise fiili organdır. Onun bir kısım davranışları, mesela yönetime karışması onu fiili organ durumuna sokabilir ve organ sorumluluğuyla karşı karşıya bırakabilir. Tek pay sahibinin yönetim kurulu toplantılarına katılmadan anonim ortaklığı yönetmesi halinde de konumu fiili organ olarak nitelendirilebilir.

Türk Ticaret Kanunu sisteminde anonim ortaklığın tek kişilik anonim ortaklık ile halka açık anonim ortaklık dahil, mutlak anlamda zorunlu iki organı vardır. Yönetim kurulu ve inceleme konumuz olan genel kurul. Mutlak anlamda zorunlu kanuni organlardan birinin yokluğu anonim ortaklığa karşı fesih davası açılmasına sebep olabilir (TTK m. 530). Bu çalışmada inceleme konumuz olan tek kişilik anonim şirketlerde genel kurul ve genel kurul kararlarının geçersizliğine sebep olan durumlar anlatılacaktır.

1.Tek Kişilik Anonim Şirketlerde Genel Kurul

         Anonim ortaklıklarda(AO) genel kurul (GK), pay sahiplerinin veya temsilcilerinin usulüne uygun çağrı üzerine belirli bir gündemi görüşmek ve karara bağlamak için bir araya gelmesinden oluşan, ortaklığın karar ve irade organıdır. Genel kurul bir iç organ olup, yürütmeye ilişkin görevleri yoktur. Genel kurul, yönetim kurulunun seçimi, azli, ibrası, ücret ve huzur haklarının belirlenmesi yetkilerini haizdir; esas sözleşmeyi tek başına değiştirir; birleşme, bölünme, tür değiştirme gibi yapısal düzenlemeleri karara bağlar; finansal tabloları inceler, onaylar, değiştirebilir veya reddedebilir; anonim ortaklığı feshedebilir, anonim ortaklığın malvarlığını toptan satabilir (TTK m. 408). Genel kurul pay sahipleri haklarının büyük çoğunluğunun kullanıldığı organdır. Öneride bulunma, konuşma, oy kullanma gibi bazı haklar ancak genel kurulda kullanılabilir. Genel kurulun bu yetkileri devredilemez temel yetkileridir.  Kısacası tek pay sahipli anonim ortaklıklarda pay sahibi tek başına genel kurulu meydana getirir ve genel kurulun tüm yetkilerini haizdir.TTK’nın 408. maddesinde genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri belirtildikten sonra söz konusu maddenin üçüncü fıkrasında; “Tek pay sahipli anonim şirketlerde bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları şarttır.” hükmüne yer verilmiştir.

            Tek pay sahipli anonim ortaklıklarda, pay sahibi tek başına genel kurulu meydana getirir, genel kurulun tüm yetkilerini haizdir dedik ancak bu yetkileri genel kurul olarak karara bağlar, bunun içinde genel kurul olarak hükümet temsilcisinin varlığında toplanması TTK m.422 de yer alan tutanağa bağlı olarak yazılı karar alması gerekir. Bu açıdan TTK’nun 419 (2). maddesinde yer alan genel kurulun çalışma esaslarını gösteren iç yönetmelik önem kazanır. Genel kurulun tek pay sahibinden oluşması bu iç tüzüğün mevcut olmaması ve uygulanmamasını haklı göstermez. Tek pay sahipli anonim ortaklıklar da çağrısız toplanabilir. Tek pay sahibin paylarının tümüyle genel kurula katılmayabilir; ancak paylarını bölüp farklı kişilere temsil yetkisi vererek farklı yönlerde oy kullanamaz. Böyle bir uygulamaya her şeyden önce tek pay sahibi gerçeği izin vermez. Bu yolla genel kurulda birden çok pay sahibi yer alıp çözümü güç sorunlara yol açabilirler.

            Tek pay sahipli bir anonim ortaklıkta genel kurul bazı hallerde tüm payların aslen veya vekaleten genel kurulda hazır bulunmasıyla toplanamayabilir. Bu durum, sadece tek pay sahibi genel kurulda gerçekleşebileceği gibi payların bir kısmı ile katıldığı takdirde diğer bazı varsayımlarda da söz konusu olabilir. TTK’nun 427/2 maddesi hükmü gereğince, tek pay sahibine ait pay senetlerinden bazıları üzerinde intifa hakkı varsa veya rehin hakkı kurulmuş olup da rehin sözleşmesiyle oy hakkı rehin alacaklısına tanınmışsa ve intifa ve rehin sözleşmesiyle oy hakkı rehin alacaklısına tanınmışsa ve intifa ve rehin hakkı sahibi genel kurula gelmemişlerse, söz konusu paylar genel kurulda temsil edilememiş olur. Payların üzerinde intifa hakkı bulunduğu ve tüm paylar üzerinde rehin kurulmuş olup da oy hakkının rehin alacaklısına tanındığı durumlarda tek pay sahibinin genel kurula katılma hakkının var olduğu genel kurula katılma hakkını bağımsız bir hak olarak tanındığı TTK’nın 425. Maddesinin Kanun metnine dahil olan kenar başlığından anlaşılmaktadır.

TTK’da söz konusu hüküm dışında, tek kişilik şirketlerin genel kurullarına ilişkin başka bir düzenleme bulunmamaktadır. Öncelikle belirtelim ki, anılan hükümde yer alan “Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmesi için yazılı olma şartı”nın gerekliliği ve yerindeliği tartışma konusudur. Zira böyle bir hüküm olmasaydı dahi TTK’nın “Tutanak” başlıklı 422. maddesi uyarınca genel kurul kararlarının yazılı hale getirilmesi ve imzalanması zorunlu olduğundan, genel kurulda alınan kararlar zaten tutanağa bağlanacaktır. Öte yandan, tek kişilik şirketlerde teorik olarak genel kurulun elektronik ortamda yapılması mümkün ise de genel kurulun bu yöntemle yapılmasına ihtiyaç olmadığı gibi bu yöntemin uygulanmasının pratik faydası da yoktur. Genel kurula pay sahipleri katılır. Çünkü Genel kurul esasında “pay sahipleri genel kurulu”dur . Tek kişilik anonim şirketlerin genel kurullarına ilişkin usul ve esaslar aşağıda açıklanmıştır.

B) Genel Kurulun Genel Olarak Görev ve Yetkileri

Anonim şirketlerde genel kurulun görev ve yetkileri TTK’nın 408. maddesinde yer almaktadır. Maddede genel kurulun hem devredilebilir hem de devredilemez nitelikteki görev ve yetkileri gösterilmiştir. TTK’nun 408. maddesinin 1. fıkrasında, genel kurulun kanunda, esas sözleşmede açıkça belirtilmiş bulunan hallerde karar alabileceğini belirten genel bir hüküm bulunmaktadır. Esas sözleşme ile genel kurula verilecek görevlerle yetkiler, işlevler ayrılığı ilkesine aykırı olmamalı yönetim kurulunun ile alanına tecavüz etmemeli ve kanuni türün kalıbının dışına çıkmamalıdır.

Anonim şirketlerde genel kurulun görevleri sadece TTK m. 408 de sayılanlardan ibaret değildir. Genel kurulun, kanunun çeşitli maddelerinde devredilebilir veya devredilemez nitelikte başka görev ve yetkilerine ilişkin hükümler de vardır. Kanunda açık hüküm bulunmayan bazı kararların da genel kurulun görev ve yetki alanına girdiği Yargıtay tarafından karara bağlanabilir. Mesela tasfiyede toptan satışlarda genel kurulun yetkili olduğuna ilişkin 538. madde hükmünün tasfiye dışında da uygulanmasına ilişkin 11. HD’NİN 17.10.1984 tarihli ve 3801/4820 sayılı yayımlanmamış kararı zikredilebilir.

1.Genel Kurulun Devredilemez Görev ve Yetkileri

Kanunda çeşitli hükümlerde yer alan genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri yanı sıra, genel kurula ait aşağıdaki görevler ve yetkiler devredilemez;

Esas sözleşmenin değiştirilmesi.

Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, görev sürelerinin, ücretleri ile huzur haklarının, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları.

Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimleri ve görevden alınmaları.

Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kar üzerinde tasarrufa, kar payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kara katılması dahil, kullanılmasına dair kararların alınması.

Kanunda öngörülen istisnalar dışında anonim ortaklığın feshi

Önemli miktarda ortaklık varlığının toptan satışı.

C) Genel Kurulun Toplanması

Genel kurula pay sahipleri katılır. Çünkü genel kurul “pay sahipleri genel kurulu”dur.  Pay sahipleri dışında genel kurulda kimlerin yer alabileceği ve yer alması gerektiği konusu tartışmalıdır. Sorun bir taraftan yönetim kurulu üyeleri ile denetçinin görevleri gereği genel kurula katılma yükümlülükleri bulunup bulunmadığı noktasından çıkmakta, diğer taraftan da danışmanların genel kurula katılıp katılamayacağı konularında yapılmaktadır. TTK bu boşluğu 408/2 maddesi hükmüyle doldurmuştur. Anılan hüküm uyarınca murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesinin genel kurul toplantısında bulunmaları şarttır. Diğer yönetim kurulu üyeleri de genel kurul toplantısına katılabilirler. Denetçi ve kendilerini ilgilendiren konularda işlem denetçisi genel kurulda hazır bulunur. Üyeler ve denetçiler görüş bildirebilirler. Murahhas üye, devredilen yönetim işlevi dolayısıyla, yönetim kurulu yerine kaim olduğu için, onun yönetim kuruluna katılması şarttır. Denetçiler arasında bu gereklilik sadece gündemde denetçileri ilgilendiren konuların varlığı halinde söz konusudur. İhtiyaç bulunduğu için denetçi de olağan genel kurullarda yerini almalıdır. Genel kuruluna katılan kişilerin soruları cevaplamaları gibi görüş açıklamaları da doğaldır. Bu zorunluluğa aykırılık bir yükümlülüğün yerine getirilmemesi niteliğinde olduğu için sorumluluk hükümlerinin uygulanmasına sebep olur.

Genel kurul olağan ve olağanüstü olarak toplanabilir. Olağan toplantı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Bu toplantılarda organların seçimine, finansal tablolara yönetim kurulunun yıllık raporuna, karın kullanım şekline, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin müzakereler yürütülür ve karar alınır. Olağan sıfatı bu toplantının her yıl yapılıp, yukarıda sayılan konuların karara bağlanacağı anlamına gelmektedir. Buna karşılık olağanüstü toplantılar, konusu ve zamanı belli olmayan, anonim ortaklık açısından gereklilik ortaya çıkınca gerçekleştirilen toplantılardır. (TTK m.409/2)

1.Toplantıya Çağrı

TTK’ya göre anonim şirket genel kurulları, çağrılı ve çağrısız olmak üzere iki şekilde yapılabilir. Çağrılı toplantılarda genel kurul, esas sözleşmede gösterilen şekilde, şirket internet sitesi kurmakla yükümlü ise bu sitede ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanan ilanla çağrılır ve söz konusu çağrı, ilan ve toplantı günleri hariç olmak üzere, toplantı tarihinden en az iki hafta önce yapılır. Ayrıca pay defterinde yazılı pay sahipleriyle önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahiplerine, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler, iadeli taahhütlü mektupla bildirilir (TTK md. 414/I).

Çağrısız genel kurulda ise bütün payların sahipleri veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, çağrıya ilişkin usule uyulmaksızın, genel kurul olarak toplanabilir ve bu toplantı nisabı var olduğu sürece karar alabilirler. Çağrısız toplanabilen genel kurullar sermayenin yüzde yüzünün asaleten veya vekâleten genel kurul toplantısında hazır bulunduğu ve toplantının çağrısız yapılmasına kimsenin itiraz etmediği toplantılardır.  Tek kişilik anonim şirketlerde ise tek ortak, genel kurulu oluşturacak ve tek başına karar alabilecektir. Bu şirketlerde genel kurul, çağrı usulüne uyularak toplantıya davet edilebileceği gibi çağrısız olarak da toplanabilir. Ancak şirketin tek ortağının hazır olması ile kural olarak sermayeyi oluşturan payların tamamı da genel kurulda mevcut olmaktadır.(TTK md. 416) Kısacası, tek kişilik şirketlerde Kanunda öngörülen diğer şartlara uymak kaydıyla, çağrı merasimine uymaksızın her zaman genel kurul yapılması mümkündür. Ancak toplantıda hükümet temsilcisinin bulunması şarttır.

Genel kurulu toplantıya çağırmaya yetkili olanlar Kanunda “numerus clausus” olarak gösterilmiştir. Esas sözleşmede ve tek kişilik anonim ortaklıklarda esas taahhütname ile kanunda gösterilenler dışında kimseye toplantıya çağırma yetkisi tanınamaz.  TTK’ya göre genel kurul, süresi dolmuş olsa bile, yönetim kurulu tarafından toplantıya çağrılır. Tasfiye memurları da, görevleri ile ilgili konular için, genel kurulu toplantıya çağırabilirler. Şirketin tek pay sahibi ise ancak, yönetim kurulunun devamlı olarak toplanamaması, toplantı nisabının oluşmasına imkan bulunmaması veya mevcut olmaması durumlarında, mahkemenin izniyle genel kurulu toplantıya çağırabilir. (TTK m. 410/2). Anılan hüküm uyarınca bir anonim ortaklıkta yönetim kurulu toplanamıyorsa veya toplanıyor fakat genel kurulu toplantıya çağıracak kararı alamıyorsa veya yönetim kurulu mevcut değilse, yani organ yokluğu durumu varsa tek payın sahibi bile mahkemeye başvurarak kendisine genel kurulu toplantıya çağırması izninin verilmesini talep edebilir. Burada tek payın sahibi adeta yönetim kurulu yerine kaim olmaktadır.  Tek pay sahipli anonim ortaklıklarda TTK’nın 410/2 maddesi hükmü özel öneme haizdir. Özellikle profesyonellerden kurulu tek kişi anonim ortaklarda pay sahibi anılan maddeye dayanabilir. Tek ortağın bir üniversite, dernek veya vakıf olduğu hallerde bu ihtiyaç sık duyulabilir. Şirketin başka bir ortağı olmadığı için TTK’da sermayenin en az onda birini (azlığı) oluşturan pay sahiplerine tanınan genel kurulu olağanüstü toplantıya davet ve gündeme madde ekletme hakkının kullanılma imkanı da bulunmamaktadır.  Azlık pay sahiplerinin çağrı istemi noter aracılığı ile yapılmalıdır. Yönetim kurulu azlığın başvurusuna yedi gün içinde olumlu veya olumsuz bir cevap vermelidir. Aksi halde talebi reddetmiş sayılır. Yönetim kurulu talebi kabul etmişse, genel kurul en geç kırkbeş gün içinde toplanacak şekilde toplantıya çağrılmalıdır. Aksi halde, azlık mahkemeye başvurmadan genel kurulu toplantıya çağırır. Yönetim kurulunun talebi reddetmesi üzerine, azlık mahkemeye başvurur ve mahkeme çağrı yapılmasını uygun bulursa bir kayyım atar ve kararında kayyımın yetkilerini gösterir. Zorunluluk olmadıkça mahkeme dosya üzerinden karar verir ve verilen karar kesindir. Ancak sadece bu azlık hakları değil, kanunda öngörülen diğer azlık hakları da (haklı sebeplerin varlığı halinde şirketin feshini isteme hakkı, özel denetim isteme hakkı, pay senetlerinin bastırılmasını isteme hakkı, finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konuların görüşülmesinin ertelenmesini isteme hakkı) doğal olarak kullanılamayacaktır.

2.Tek Ortağın Genel Kurul İçin Üçüncü Bir Kişiye Vekâlet Vermesi

        Şirketin tek ortağı olan kişi, genel kurulu bizzat kendisi yapabileceği gibi, temsilci olarak (vekâleten) görevlendirdiği üçüncü bir kişi de yapabilir. Bu durumda katılma haklarını temsilci olarak kullanan kişi, temsil edilen ortağın talimatına uyar. Ancak talimata aykırılık, alınan kararları geçersiz kılmaz. Temsil edilenin temsilciye karşı hakları saklıdır.  

3.Bakanlık Temsilcisinin Genel Kurula Katılması

      TTK’ya göre her anonim şirketin genel kurul toplantısında değil, yönetmelikle belirlenen anonim şirketlerin genel kurullarında Bakanlık temsilcisi bulunacaktır. Bu kapsamda, Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında Yönetmelik (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 2012) (Yönetmelik) ile belirlenip kuruluşu ve esas sözleşme değişikliği Gümrük ve Ticaret Bakanlığının iznine tabi anonim şirketler ile gündeminde, sermayenin arttırılması veya azaltılması, kayıtlı sermaye sistemine geçilmesi ve kayıtlı sermaye sisteminden çıkılması, kayıtlı sermaye tavanının arttırılması veya faaliyet konusunun değiştirilmesine ilişkin esas sözleşme değişikliği ile birleşme, bölünme veya tür değişikliği konuları bulunan anonim şirketlerin genel kurul toplantılarında ve yurt dışında yapılacak bütün genel kurul toplantılarında Bakanlık temsilcisinin bulunması zorunludur. Eğer ki, tek ortaklı anonim şirket, kuruluşuna Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca izin verilen şirketlerden biri ise veya yukarıda sayılan hususlardan biri ya da birkaçı hakkında karar alması gerekiyorsa, bu genel kurul toplantılarına Bakanlık temsilcisinin katılması mecburidir. Bunların dışındaki genel kurul toplantılarında Bakanlık temsilcisinin bulunması zorunlu değildir. Ancak genel kurulu toplantıya çağıranların talep etmeleri ve bu taleplerin görevlendirme makamınca uygun görülmesi halinde Bakanlık temsilcisi görevlendirilir. Bakanlık temsilcisinin bulunması gereken toplantılar ile talep üzerine Bakanlık temsilcisi görevlendirilen toplantılarda, bunların yokluğunda alınan kararlar geçerli değildir.

4.Genel Kurul Olarak Tek Pay Sahibinin Yetkileri

         Tek kişilik anonim şirketlerde genel kurul, çok ortaklı şirketlerde olduğu gibi olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanacaktır. Olağan toplantının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılması zorunludur. Gerektiği takdirde, genel kurul toplantısı olağanüstü olarak da toplanabilecektir. Tek kişilik pay sahibi genel kurul olarak; esas sözleşmenin değiştirilmesi, yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları, Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin seçimi ile görevden alınması, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kar üzerinde tasarrufa, kar payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kara katılması dahil, kullanılmasına dair kararların alınması, Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi ve önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin karar almaya yetkilidir(TTK md 409). Ancak şirketin tek pay sahibi, aynı zamanda şirketin yönetim kurulu üyesi ise genel kurul sıfatıyla kendisi hakkında ibra kararı alamayacaktır. Durum böyle olmakla birlikte, TTK’nın 424. maddesi uyarınca, gündemde ibraya ilişkin bir hüküm bulunmasa bile, bilançonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararı, kararda aksine açıklık bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu üyelerinin ibrası sonucunu doğurduğundan, bilançonun onaylanmasıyla yönetim kurulu üyesi de zımnen ibra edilmiş olacaktır.

5.Toplantı Başkanlığı ve İç Yönerge

        Esas sözleşmede aksine herhangi bir düzenleme yoksa toplantıyı, genel kurul tarafından seçilen, pay sahibi sıfatını taşıması şart olmayan bir başkan yönetir. Başkan tutanak yazmanı ile gerek görürse oy toplama memurunu belirleyerek başkanlığı oluşturur. Bununla birlikte Yönetmelikte (md. 14/II, 43); tek pay sahibinin toplantı başkanlığı için öngörülen tüm görevleri tek başına yerine getirebileceği ve tek pay sahipli şirketlerde tutanak yazmanı ve oy toplama memurunun seçilmesinin zorunlu olmadığı öngörülmüştür. Anonim şirket yönetim kurulu, genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin kuralları içeren ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından asgari unsurları belirlenen bir iç yönerge hazırlar ve genel kurulun onayından sonra yürürlüğe koyar. Tek pay sahipli anonim şirketlerin yönetim kurullarınca da Yönetmelikte belirtilen asgari unsurları içerecek şekilde bir iç yönerge hazırlanması ve bu iç yönergenin şirket genel kurulunca onaylanması şarttır. (TTK md. 419)

6.Hazır Bulunanlar Listesi

             Yönetim kurulu tarafından genel kurul toplantısından önce “hazır bulunanlar listesi” hazırlanır, bu liste yönetim kurulu başkanı tarafından imzalanır ve toplantıdan önce genel kurulun yapılacağı yerde bulundurulur. TTK’da öngörülen unsurları ihtiva eden hazır bulunanlar listesi, anonim şirketin tek pay sahibi tarafından da imzalanacaktır. (TTK md. 417).

7.Genel Kurul Toplantı Tutanağı

        Genel kurul toplantısında yapılan görüşmeler ve alınan kararlar, toplantı başkanlığı (Tek kişilik şirketlerde pay sahibi, toplantı başkanlığının görevlerini kendisi yerine getirebilir.) tarafından tutanağa yazılır. Genel kurul tutanağı, toplantı mahallinde ve toplantı sırasında en az iki nüsha olarak düzenlenir. Tutanak, toplantı başkanlığı oluşturulmamışsa tek pay sahibi veya temsilcisi ile Bakanlık temsilcisinin katılması gereken toplantılarda Bakanlık temsilcisi tarafından imzalanır. Söz konusu imzaları ihtiva etmeyen toplantı tutanakları geçersizdir. Yönetim kurulu, tutanağın noterce onaylanmış bir suretini derhal ticaret sicili müdürlüğüne vermek ve bu tutanakta yer alan tescil ve ilana tabi hususları tescil ve ilan ettirmekle yükümlüdür; tutanak ayrıca hemen şirketin varsa internet sitesine konulur.( TTK md. 422)

8.Toplantı ve Karar Nisabı

Genel kurul toplantısının yapılmasının sebebi kural olarak karar alınmasıdır. Genel kurul gündemindeki konuları karara bağlamak için toplanır, istisnaen de bilgi vermek amacıyla toplantıya çağrılır. Bir süreç gerektiren karar alınması aşaması tartışma ve önerileri de kapsar. Karar alınabilmesi, toplantı ile karar nisaplarına uyulmasını ve kararın bir tutanakla belirlenmesini gerektirir.

            TTK’da genel kurulun olağan ve ağırlaştırılmış toplantı ve karar nisapları özel olarak düzenlenmiştir. Çok ortaklı bir anonim şirkette genel kurul, Kanunda veya esas sözleşmede, aksine daha ağır nisap öngörülmüş bulunan haller hariç, sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanacak ve kararlar toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile verilecektir. Ancak tek kişilik bir anonim şirkette, doğal olarak başka bir pay sahibi bulunmadığından, toplantı ve karar nisabı yüzde yüzdür. Bir başka deyişle, hem olağan hem de ağırlaştırılmış nisap gerektiren konularda genel kurul, bütün payların varlığı ile toplanacak ve yine payların oybirliği ile karar alacaktır. Bu halde, esas sözleşme değişikliği, şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi, imtiyazlı pay oluşturulması ve nama yazılı payların devrinin sınırlandırılmasına ilişkin kararlar, sermayenin belli bir yüzdesini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınabilmekte iken, tek kişilik anonim şirkette ancak oybirliği ile alınmış olmaktadır. 04.10.2015

Av. Zehra Akarpınar